Oszczędź swój czas i skup się na tym, co ważne!

Myśląc o roli psychologów edukacyjnych, trudno nie dostrzec, jak bardzo ich praca wpływa na to, jak dzieci radzą sobie w szkole – nie tylko z nauką, ale i z emocjami, relacjami, presją. To specjaliści, którzy pomagają uczniom, nauczycielom i rodzicom znaleźć wspólny język i rozwiązania w trudnych sytuacjach. W tym tekście chcę się zastanowić, dlaczego ich rola jest tak ważna i czy w dzisiejszej Polsce ich potencjał jest w pełni wykorzystywany, zwłaszcza w obliczu wyzwań, przed którymi stoi współczesna szkoła.

Psycholog edukacyjny to trochę jak niewidoczny łącznik w szkolnej rzeczywistości. Z jednej strony diagnozuje trudności – czy to dysleksję, problemy z koncentracją, czy może coś głębszego, jak lęki czy obniżony nastrój. Z drugiej strony wspiera nauczycieli, podpowiadając, jak dostosować lekcje do potrzeb uczniów, i rozmawia z rodzicami, którzy czasem sami nie wiedzą, jak pomóc swoim dzieciom. W polskim prawie ich rola jest jasno określona – rozporządzenie MEN z 2017 roku mówi, że każda szkoła powinna organizować pomoc psychologiczno-pedagogiczną. Brzmi dobrze, ale jak to wygląda w praktyce?

Niestety, często daleko od ideału. W wielu szkołach, zwłaszcza w mniejszych miejscowościach, jeden psycholog obsługuje kilka placówek. Słyszałem o sytuacjach, gdzie taki specjalista pojawia się w szkole raz w tygodniu, a i to nie zawsze. Raport NIK z 2020 roku pokazał, że w niektórych regionach na jednego psychologa przypada nawet kilka tysięcy uczniów. W takich warunkach trudno mówić o regularnym wsparciu – psycholog staje się bardziej strażakiem, który gasi pożary, niż kimś, kto może pracować nad tym, by tych pożarów było mniej. A przecież profilaktyka – warsztaty o radzeniu sobie ze stresem, budowaniu relacji czy rozpoznawaniu emocji – mogłaby zdziałać cuda.

Do tego dochodzą nowe wyzwania. Pandemia zostawiła po sobie ślad – badania Fundacji Dajemy Dzieciom Siłę z 2022 roku pokazują, że niemal co trzeci nastolatek w Polsce zmaga się z objawami depresji. Do szkół trafia też coraz więcej dzieci z doświadczeniem migracyjnym, które potrzebują wsparcia, by odnaleźć się w nowej rzeczywistości. Psychologowie mogliby tu odegrać kluczową rolę, ale często brakuje im czasu, a czasem i środków, by działać na większą skalę. Zamiast prowadzić regularne zajęcia czy grupy wsparcia, muszą skupić się na najpilniejszych przypadkach – kryzysach, konfliktach, czasem nawet interwencjach w sytuacjach przemocy.

Nie chcę, żeby to brzmiało tylko pesymistycznie, bo są miejsca, gdzie psychologowie robią naprawdę świetną robotę. W niektórych szkołach organizują programy, które uczą dzieci, jak radzić sobie z emocjami, albo warsztaty dla rodziców, które pomagają lepiej rozumieć swoje pociechy. Są też projekty, które wspierają uczniów z różnymi potrzebami – na przykład integracyjne zajęcia dla dzieci z Ukrainy. Takie inicjatywy pokazują, że psycholog edukacyjny to nie tylko ktoś, kto „rozwiązuje problemy”, ale też buduje mosty między ludźmi w szkole. Problem w tym, że takie działania to wciąż wyjątki, a nie reguła. Żeby to się zmieniło, potrzeba więcej rąk do pracy i większego wsparcia ze strony systemu – nie tylko w postaci przepisów, ale realnych pieniędzy i ludzi.

Praca psychologów edukacyjnych to jedno z tych ogniw, bez których szkoła nie może działać tak, jak powinna. Ich wsparcie pomaga nie tylko uczniom, ale całemu systemowi – nauczycielom, rodzicom, dyrektorom. W Polsce ich rola jest doceniana na papierze, ale w rzeczywistości często sprowadza się do gaszenia pożarów, zamiast budowania solidnych fundamentów. Jeśli chcemy, by szkoła była miejscem, w którym dzieci naprawdę się rozwijają, musimy dać psychologom więcej przestrzeni i możliwości do działania.